BÖLÜNMÜŞ SINIF DENEYİ
Sene 1968’da Amerika Martin Luther King’in bir suikast sonucu öldürülmüş iken, aktivist ve eğitmen olan Jane Elliot, ders verdiği 3. sınıf öğrencilerine bir şekilde ırkçılığı, ön yargıları ve King’in ölüm sebebini anlatmanın bir yolunu arıyordu. “Duyarsam, unuturum. Görürsem, hatırlarım. Yaparsam, öğrenirim.” diyen Konfüçyüs’ün izinden giderek onlara bunu en iyi yaşatarak öğretebileceğini düşünüyor ve bir deney tasarladı.
Mavi gözlü öğrenciler daha uzun süre teneffüse çıkabilecekti, sınıfta ön sıralarda oturacaktı ve daha fazla yemek yiyebilecekti. Hatta mavi gözlüler ile kahverengi gözlüler aynı sebilden su içemeyecek ve bunu yapan kahverengi gözlüler cezalandırılacaktı. Kahverengi gözlüleri ayırt edilebilmek için onlara daha geniş yakalıklar taktı ve sınıfta en arka sıralarda oturttu.
Mavi gözlüler daha zeki, başarılı ve güvenilirdi. Kahverengi gözlü öğrenciler ise tam tersi. Öğrencilerin davranışları kısa bir sürede büyük ölçüde değişti. Mavi gözlü öğrenciler kendilerini üstün görerek kahverengi gözlü öğrencilere zorbalık yapmaya başladılar. Üstelik kendilerini üstün gördükleri için dersteki ve sınavlardaki verimleri ve başarıları da artmıştı. Kahverengi gözlü öğrenciler ise tam tersi daha mutsuz ve daha başarısız olmaya başlamışlardı.
Bir sonraki gün ise Jane Elliott rolleri değiştirdi. Artık mavi gözlü öğrenciler azınlık durumundaydı. Roller değişince bir önceki gün aynı şeyi yaşayan kahverengi gözlü öğrenciler mavi gözlü arkadaşlarına fazla zorbalık yapmadılar. Çünkü aynı şeyleri kendileri de yaşamıştı.
Deneyin uygulanış biçimi ve yaratabileceği olası psikolojik tahribatlar ile ilgili etik tartışmalar devam ededursun, tartışılmaz bir gerçeklik vardır; çocuklar hayatları boyunca unutamayacakları bir ders görmüşlerdir. Çünkü onlara öğretilmemiş, onlar öğrenmişlerdir.
Jane Elliot, öğretmenlik yaptığı okulunda bu deneyi bir gelenek haline getirir ve deneyi 1968- 1984 yılları arasında her sene toplamda 450’yi aşkın çocuk üzerinde gerçekleştirir. Jane’in ilk deneyinden üç yıl sonra Kuzey Iowa Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada, sadece bu deneyden geçen çocukların değil, Jane’in okulunda okuyan tüm çocukların, benzer yapıdaki tutucu beyaz topluluklardan oluşan yörelerin okullarında okuyan çocuklara nazaran daha az ırkçı davrandıkları ortaya konulur.
BBC tarafından 2016’nın en etkili yüz kadın figüründen birisi olarak seçilen Jane Elliott hala dünya çapında ayrımcılık karşıtlığı üzerine konuşmalar yapan bir eğitmendir.
Paylaş: